NURAY PEHLİVAN
* Bu haber SARAT Projesi'nin düzenlediği Arkeoloji Haberciliği Atölyesi'ne katılan gazeteci Nuray Pehlivan tarafından kaleme alınmış, Gazete Duvar haber sitesinde yayınlanmıştır. Yazarın izniyle paylaşıyoruz. Yazının ilk adresi: https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/07/25/istanbulda-arkeoloji-haberciligi-atolyesi-duzenledi/
İstanbul’da gazeteci ve arkeologlar, “Arkeoloji Haberciliği Atölyesi”nde buluştu. Gazeteci ve arkeologlar SARAT projesi kapsamında medyada arkeoloji haberlerinin ele alınışını konuşmak üzere İzmir ve Antalya’nın ardından İstanbul’da bir araya geldi.
Arkeoloji haberlerinde niteliğin artırılması için TGS (Türkiye Gazeteciler Sendikası) Akademi’de düzenlenen atölyeye SARAT Proje Koordinatörü Arkeolog Dr. Gül Pulhan, SARAT Medya Uzmanı Nur Banu Kocaaslan, SARAT Projesi Arkeoloji Haberciliği Atölyeleri Danışmanı Tuğrul Eryılmaz, Arkeologlar Derneği İstanbul Şube Başkanı Yiğit Özar, gazeteciler ve arkeoloji öğrencileri katıldı.
Arkeoloji haberciliğinde dikkat edilmesi gereken noktalar, restorasyon, kaçak kazılar ve definecilik konularının ele alındığı atölyede arkeoloji haberlerinin olumlu ve olumsuz etkileri örnekler üzerinden tartışıldı.
SARAT Proje Koordinatörü Gül Pulhan’ın açılış konuşması ile başlayan toplantı, SARAT Medya Uzmanı Nur Banu Kocaaslan’ın medyada arkeoloji haberlerinin ele alınışında rastlanan sorunlar üzerine yaptığı sunum ve İstanbul Arkeologlar Derneği Şube Başkanı Yiğit Acar’ın “İstanbul’un Kültürel İzleri: Arkeolojik Miras” başlıklı sunumu ile devam etti.
Sunumlar sırasında kendi deneyimlerini paylaşan katılımcılar, atölye sonrası SARAT Proje ekibi tarafından hazırlanan anketleri doldurdu.
‘Arkeoloji haberi yapılırken mutlaka uzman görüşü alınmalı'
İlk sözü alan Dr. Gül Pulhan, SARAT projesini tanıttı ve yaptıkları çalışmaları anlattı. Gazetecilerin arkeoloji haberi yaparken mutlaka konunun uzmanından görüş alması gerektiğinin önemine değinen Pulhan, şunları söyledi:
“Çünkü arkeolojiyle ilgili haberleri herkes medyadan öğreniyor. Ancak gazeteciler de çok kısa bir sürede haber yetiştirmek zorunda. Arkeolojiyle ilgili özel bir şey bilmek zorunda da değil. O zaman da bilgiyi doğrulamak, doğrulatmak veya doğru bilginin elinde olması çok önemli. İşte bunun için proje kapsamında bir destek ağı kurmayı düşünüyoruz. Belli konularda bir gazeteci telefon ettiğinde ona cevap vermeye gönüllü kişilerden bir liste oluşturuyoruz. Bu proje bitmeden bu listeyi toplantılarımıza katılan gazetecilerle paylaşacağız. Çünkü bunun öneminin hepimiz farkındayız. Arkeoloji, Türkiye’de ihtisaslaşmış gazetecilik yapabilmek için çok zengin bir alan. Ve bu alanın daha gelişmesine biz de katkıda bulunmak istiyoruz.”
‘Gazeteciler defineciliği özendiren haber dilinden uzak durmalı’
Konuşmasına SARAT’ın gerçekleştirdiği toplum ve arkeoloji ilişkisi üzerine kamuoyu anketinden örneklerle başlayan Nur Banu Kocaaslan, bu ankete göre toplumun arkeolojiyle ilgili en fazla bilgiye ulaştığı kaynakların başında medyanın geldiğini belirtti.
Tarihi eser kaçakçılığı ve definecilik üzerine haberlerde son dönemde artış olduğunu dile getiren Kocaaslan, gazetecilerin haberlerinde defineciliği özendiren, konuyu ilgi çekici hale getiren dilden uzak durmaları gerektiğini vurguladı. Kocaaslan, bu haberlerde asıl vurgulanması gerekenin defineciliğin arkeolojik alanlara zarar veren başlıca faaliyet olduğunu söyledi.
Gazetecilerin zamanla yarışarak haber yazdıklarının altını çizen Kocaaslan, “Ne kadar zor olduğunu biliyorum ama muhabir ve editörler, bu hızlı üretim esnasında bir arkeoloji haberi önlerine geldiğinde konuyu bir arkeoloğa sorarlarsa, yanlışlar en aza indirgenebilir” dedi.
‘Aspendos'ta restorasyon gerekli miydi sorusu hiç tartışılmadı'
Restorasyon projeleriyle ilgili bazı haberlerin gerçekte olanı yansıtmayabildiğini, bunun da okuyucularda çok farklı algılara neden olduğunu da ifade eden Kocaaslan, şöyle devam etti:
“Gazeteciler olarak bu konuları yazarken hem üzülüyoruz hem de bu haberleri yapmayı çok seviyoruz. Çünkü okunuyor. Ama bazen haberlerde yazılan ‘facia’ durumlar, gerçeği hiç yansıtmıyor ya da konu yanlış ele alınmış oluyor. Tipik örneği ‘Aspendos’a mutfak mermeri döşendi’ haberi. Yapılan restorasyonda bir hata olmasa bile ‘mutfak mermeri’ tabiri o kadar öne çıkarıldı ki, ‘Aspendos’ta restorasyon gerekli miydi, niye yapıldı’ sorusu tartışılmadı. Konu buradan ele alınsaydı daha farklı bir tartışma yaşanabilirdi. Ama böyle gündeme geldiğinde kısa süre içinde yalanlanan ve şişirilmiş haber kategorisine dönüştü.”
‘Arkeoloji haberi yapan gazetecilerin parlamento muhabirinden farkı yok'
Arkeologların yanlış yapılmış haberlere sadece tepki vermek yerine bilgi vermesi gerektiğini söyleyen Tuğrul Eryılmaz, gazetecinin de haberini okutmak zorunda olduğunu belirterek “Gazetecilerin haberini hazırlayıp arkeologlarla kavga ve işbirliğine gitmesi, nerede yeni bir açı yakalayacağını düşünmesi gerekir. Konuştuğumuz her şey haber konusu. Yakındığımız her şey haber konusu aslında. Onlarca haber var. Bu yüzden bana göre; arkeoloji ile ilgili haber yapacak gazetecilerin parlamento muhabirinden hiçbir farkı yok” diye konuştu.
İstanbul Arkeologlar Derneği İstanbul Şube Başkanı Yiğit Özar ise sunumunda İstanbul’un farklı yerlerinden seçtiği alanların arkeolojik önemi, koruma sorunları ve bu alanlarla ilgili çıkmış haberlerden örnekler verdi.
Program sonunda, katılımcılara SARAT Projesi kapsamında hazırlanan “Gazeteciler için Arkeolojik Terimler ve Faydalı Bilgiler” kitapçığı hediye edildi.
SARAT Nedir?
SARAT Projesi adını İngilizce “SafeguardingArchaeologicalAssets of Turkey” (Türkiye’nin Arkeolojik Varlıklarının Korunması) ifadesinin baş harflerinden alıyor. Projenin amacı, Türkiye’nin arkeolojik varlıklarının korunması için bilgi-kapasite ve farkındalık artırmak. Bu hedef doğrultusunda çeşitli eğitim ve araştırmalar hayata geçiriliyor.
Ankara İngiliz Arkeoloji Enstitüsü (BIAA) başkanlığında yürütülen projede, Koç Üniversitesi Anadolu Medeniyetleri Araştırma Merkezi (ANAMED) ve Uluslararası Müzeler Konseyi İngiltere Şubesi (ICOM UK) projenin ortakları.
SARAT’ın çalışmaları ise şöyle:
- Arkeolojik Varlıkların Korunması ve Kurtarılması için sertifikalı online eğitim,
- Gazetecilerle “Arkeoloji Haberciliği” atölyeleri ve “Bir Uzmana Sor” ağı
- Toplumun arkeolojiyle ilişkisi üzerine Türkiye’de ülke çapında ilk kamuoyu araştırması,
- Arkeolojik eser koleksiyoncularıyla görüşmeler,
- Saha çalışmaları.